Abstract in Beeld

Groepstentoonstelling gehouden van  22 oktober t/m 27 november 2022 in de Boterhal te Hoorn

De opening vond plaats op zondag 23 oktober om 16.00 uur en werd verzorgd door Ineke van Kasteel. Ineke is mede-eigenaar van de in abstracte kunst gespecialiseerde Galerie Conny van Kasteel in Egmond aan Zee.

Begeleidende tekst bij de tentoonstelling:

Bij abstracte kunst denk ik onwillekeurig vaak aan Mondriaan. Wie kent hem zelfs niet een beetje. Begonnen met o.a prachtige landschappen, bomen, portretten en eindigend met het geometrische ‘Victory Boogie Woogie’ in New York. Van figuratief naar volkomen abstract. Met een heleboel stapjes daartussen. Vergeet dat niet.

Realiseer je eens hoe lang geleden het is dat deze ‘swingende’ Victory Boogie Woogie werd gemaakt. Namelijk al in 1944. Abstracte kunst bestaat meer dan 100 jaar. Zolang al dat we het niet minder dan een traditie kunnen noemen.

In het huidige tijdsgewricht zoeken kunstenaars nog immer naar beelden. Zoals het kunstenaars betaamd. Beelden die blijkbaar gemaakt moeten worden. Figuratief, abstract of iets daar tussenin. Abstracte kunst die gebroederlijk naast de figuratieve hangt of staat. Met alles wat zich daartussen ophoudt. Je komt het tegen.

De strijd tussen figuratief en abstract is immers gestreden. Kunst is kunst.

Maar schijn bedriegt. Want het is nog geen gemeengoed. Kunst met een zichtbare verwijzing naar de werkelijkheid lijkt nog steeds aan de winnende hand. Zeker ook in de beoordeling van menig beschouwer.

Is het daarom dat Karin van Bodegom en Frits Klaver, initiators van de tweede editie van ‘Abstract in Beeld’ vinden dat abstracte kunst nog steeds een duw in de rug nodig heeft? Ongetwijfeld. En dat duwen, dat moedig doordouwen doen zij inmiddels al heel wat jaren. Zolang als nodig is? Ik heb geen idee. Ze doen het natuurlijk ook omdat ze van deze kunst houden. En zelf maken.

Hun keus is gevallen op een waaier aan abstract werkende kunstenaars. Want hoewel over smaak misschien niet valt te twisten is het altijd goed verschillend te blijven proeven.

Michel Wijdeveld

Leven in toewijding.

 

Ter stimulering van mijn kunstpraktijk keek ik hem vandaag opnieuw. De schitterende korte film 'Roosenberg' van Ingle Vaikla uit 2016. De film gaat over het leven van de laatste vier overgebleven zusters Amanda, Rosa, Godelieve en Trees in abdij Roosenberg te Waasmunster. Centraal in hun leven staan, naast vanzelfsprekend God, twee grote figuren, namelijk Maria en Franciscus. Hoewel ik niet veel heb met het evangelie spreekt die van ‘armoedzaaier of bedelaar’ Franciscus me het meest aan. Zijn spiritualiteit van genoeg: tevreden zijn met wat je hebt, eco-bewustzijn, bewust omgaan met natuur en je ver houden van uitbuiting spreekt tot de verbeelding.

 

Binnen een korte tijdspanne, de film duurt zo’n dertig minuten, heeft Vaikla het leven van de zusters goed kunnen vangen. In de eerste plaats is dit een leven vol van toewijding aan God. Maar dit leven behelst veel meer. Er volgt een leven uit van rust, eenvoud en regelmaat. Een leven ook waar alle activiteiten, van het gebed tot het doen van de afwas, gepaard gaan met aandacht en kalmte. Het voorbeeld van een duurzaam bestaan buiten de waan van de dag om. Overigens zijn de zusters niet geheel verstoken van informatie van buiten. Zo is er een prachtig fragment in de film waar de telefoon hard op de achtergrond ringt, terwijl één van de zusters met rollator de krant leest.

 

Als het ware geconserveerd door de schitterende architectuur van Hans van der Laan is het een wonder dat zij dit leven nog konden leven. Waar de voorwaarden voor een dergelijk bestaan in onze huidige tijd al lang onderuitgehaald gehaald lijken hebben de overgebleven zusters dit tot 2016 nog kunnen voortzetten. Uiteindelijk werd het leven in en de zorg voor het klooster te zwaar voor de zusters, inmiddels allen in de tachtig. 

 

Terwijl ik dit stuk schrijf moet ik onwillekeurig denken aan het boek: ‘Hoe God verdween uit Jorwerd’, van Geert Mak. Ook daarin wordt beschreven hoe God als bestaansdoel van mensenlevens en alles wat daarmee samenhangt in het 'kleine universum' Jorwerd een steeds kleinere rol speelt en mettertijd als het ware oplost…

 

In feite is dat met de abdij ook het geval. Door tanend geloof is er geen aanwas meer en daarmee het kloosterleven gedoemd te verdwijnen. Dat roept allemaal vragen op over de betekenis van dingen als ambitie, toewijding, belang, levensdoel en levensvervulling. Want als er geen zusters of broeders meer zijn, dan zegt dat wat over de samenleving in zijn geheel.

 

Overigens kent abdij Roosenberg een lange geschiedenis. Zo is het laatste gebouw, ontworpen door Van der Laan, betrokken in 1975. Door verwoestingen, fusies en ook gebrek aan leden werden er in de loop van de geschiedenis zes abdijen gebouwd. Daarbij ging Van der Laan het verst. Het gebouw wordt niet voor niets een 'Gesamtkunstwerk' genoemd. Van der Laan ontwierp naast het gebouw ook de tuinen, de stoelen, tafels en banken en zelfs kandelaars, glazen en vazen. Dit alles op basis van zijn, binnen de architectuur inmiddels befaamde, plastische getal.

 

In de film van Vaikla is heel mooi gefilmd hoe de architectuur zich toont. Eenvoudig, geordend, vormzuiver, zonder overbodige franje, met prachtige lichtval en schaduwwerking en, voor wie dat kan ervaren, van een aangrijpende schoonheid. 

 

De architectuur van Van der Laan wordt ook wel gerekend tot de architectuurstroming van de 'Bossche School'. Religieuze architectuur neemt daarbij een belangrijke plaats in. Veel van de gebouwen verloren hun oorspronkelijke religieuze functie. Een goed voorbeeld daarvan is bijvoorbeeld buitenplaats ‘Doornburgh’, bij Maarssen. Op het landgoed van de buitenplaats werd in 1964 nog kloostercomplex 'Priorij Emmaus' gebouwd door Jan de Jong, leerling van Dom Hans van der Laan. Ook hier verlieten de laatste zusters de buitenplaats in 2017. Nu is het o.a een publieke plek voor wetenschap, kunst, stilte en bezinning of voor het in rust kunnen studeren of werken.

 

In abdij Roosenberg worden inmiddels rondleidingen gegeven. De definitieve herbestemming van gebouw is nog niet rond. Zelf had ik er vorig jaar naar toe willen gaan. Helaas ging dat over als gevolg van de coronacrisis. Wel hoop ik dat er bij mijzelf en andere bezoekers naast de architectuur iets doorsijpelt van de levenswijze die de zusters erop nahielden en die in het huidig tijdsgewricht zeker nog tot voorbeeld zou kunnen dienen. Sterker nog. Dergelijke plekken zouden in de toekomst, zonder de oorspronkelijke verticaliteit, nog wel eens heel erg belangrijk kunnen worden.

(februari, 2021)

 

De film ‘Roosenberg’ (2016) van Ingel Vaikla vind je via de volgende link: Roosenberg

 

foto's; Abdij Roosenberg te Waasmunster (België).